Robotisering en cobots
De introductie van intelligente en flexibele robots en cobots (collaboratieve robots) op de werkvloer heeft al een paar jaar de aandacht. Wat is de invloed van robotisering en cobots op de machineveiligheid? Wat is het effect van artificial intelligence (AI), oftewel kunstmatige intelligentie in robots? En wat doet dit met mogelijke veiligheidscomplicaties?
De snelle technologische ontwikkelingen en mogelijkheden op het vlak van robotisering veranderen de interacties tussen mens en machine. Bedrijven en organisaties moeten hierop anticiperen en meegroeien om eventuele incidenten tussen robots en mensen voor te zijn (zie ook het inventariseren van veiligheidsrisico’s).
Machinerichtlijn en nieuwe machineverordening
Machines, waaronder robots en cobots, moeten voldoen aan de Machinerichtlijn (Europese richtlijn 2006/42/EG machines). De ontwikkelingen gaan snel en daarom heeft TNO onderzocht in hoeverre de richtlijn toekomstbestendig is om risico’s af te schermen: van het koppelen van industriële machines met en via het internet tot de introductie van robots op de werkvloer en de gedeelde werkvloer tussen mens en robot. In mei 2021 is een nieuwe Machineverordening gepresenteerd, waarin is vastgelegd dat fabrikanten risico’s moeten inventariseren voor de complete levenscyclus van een machine. Denk aan risico’s tijdens het transport, de installatie, reinigen, onderhoud en uiteraard het werken met de machine.
Hiermee zijn fabrikanten verplicht om robots en cobots inherent veilig te ontwikkelen. Niet alles is voor fabrikanten uitputtend te testen, omdat de situatie per bedrijf nu eenmaal verschilt. Er ligt dus ook een grote verantwoordelijkheid bij het bedrijf. De informatie uit de testen van de fabrikant zijn echter uitermate waardevol: bekijk waar al naar gekeken is en wat mist er ten opzichte van de situatie in het bedrijf. Betrek die informatie in de integrale risico-analyse met de leverancier.
In opdracht van en in samenwerking met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft TNO in de afgelopen jaren onderzoek gedaan naar de mate waarin de Europese richtlijn 2006/42/EG machines toekomstbestendig is. De uitkomsten (risico’s en mogelijke beheersmaatregelen) hiervan zijn beschreven in diverse rapporten:
- Het koppelen van industriële machines met en via het internet (Steijn, van der Vorm et al., 2016)
- De introductie van robots op de werkvloer (Steijn, Luiijf et al., 2016)
- De gedeelde werkvloer tussen mens en robot (Jansen et al., 2018)
Uit deze onderzoeken zijn risicobeheersfactoren opgesteld die zijn samengevat in diverse kenniskaarten die gebruikt kunnen worden als hulpmiddel bij het opstellen van de eigen RI&E. Dit vormt een basis om te komen tot een veilige mens-cobot-omgeving interactie.
Veiligheidskaarten
Deze kenniskaart is een praktisch hulpmiddel voor ondernemers, werkgevers en werknemers hoe een werkplek veilig en gezond kan worden ingericht bij gebruik van cobots op de werkvloer.
De snelle technologische ontwikkelingen en de toenemende verbondenheid van systemen en processen brengt risico’s met zich mee. Deze kenniskaart geeft een overzicht van de risico’s en mogelijkheden voor beheersmaatregelen.
De mens en robot gaan steeds vaker samen op de werkvloer opereren, daardoor kunnen er onveilige arbeidssituaties optreden. Deze kenniskaart geeft een overzicht van de risico’s en mogelijkheden voor beheersmaatregelen.
Luister de podcast
De Europese Machineverordening wordt per 1 januari 2027 van kracht. Wat betekent de verandering van richtlijn naar verordening voor alle marktdeelnemers? En waarom is het een aanrader om je nu al in de machineverordening te verdiepen?
Samen met experts en bedrijven maakt het Netwerk gezond en veilig werk, gecoördineerd door TNO, een driedelige podcastserie over de machineverordening. Deze podcast gaat dieper in op waarom deze nieuwe wet nodig is, wat het inhoudt en wat het in praktijk van bedrijven vraagt. Zo heeft robotisering er nadrukkelijk een plek in gekregen. Wat betekent dit specifiek voor Nederlandse bedrijven die robots maken?
Of beluister de podcast via Apple of Google.
GRIP voor risico-inventarisatie
GRIP (Guarding Robot Interaction Performance) is een door TNO zelf ontwikkelde RI&E die specifiek is gericht op mens-machine interactie en diverse eisen uit de Machineverordening. Via een gestructureerde, digitale vragenlijst worden allerlei aspecten van veiligheidsrisico’s en beheersmaatregelen nagelopen afhankelijk van het type cobot waar u mee werkt. Daarbij wordt gekeken naar factoren gerelateerd aan techniek, de mens en de (werk)omgeving. GRIP is ook uitermate geschikt om vóór aanschaf van een robot of cobot een inventarisatie van de risico’s uit te voeren.
Lees verder over GRIPNetwerkinitiatief Holland Robotics
TNO Arbeidsveiligheid is onderdeel van Holland Robotics, een netwerkinitiatief voor veiligheid bij het werken met intelligente en flexibele robots. Holland Robotics is een landelijke robotica-community die de nationale samenwerking tussen wetenschap, industrie en robotica-entiteiten naar een hoger plan brengt. Alle partijen die willen bijdragen aan het initiatief zijn welkom om aan te sluiten. Met Holland Robotics kunnen we een sterkere verbinding leggen tussen alle robotica-activiteiten in Nederland. Er ontstaat een dynamische uitwisseling van ideeën en initiatieven op het gebied van technologie en talent. Meldt u aan op Holland Robotics voor deelname aan het netwerk.
Ondersteuning bij veilige implementatie?
We helpen bedrijven digitalisering en robotisering in goede banen te leiden en veilig te implementeren. Daarbij ligt de focus op veilig samenwerken met (intelligente) robots. Deze nieuwe mechanische werknemers, die samen en met gewone werknemers actief zijn, brengen immers potentieel nieuwe risico’s op de werkvloer.
Neem contact op